Hoe kwam wijnbouw terug in Nederland?

Het is een feit dat er al eeuwenlang wijnbouw is in Nederland. Maar wat is de precieze geschiedenis? En hoe kan het dat er zelfs een periode lang geen wijngaarden waren? Waarschijnlijk danken we onze wijncultuur aan de Romeinen, die de eerste stokken aanplantten in Zuid-Limburg. Maar de eerste zekere vermeldingen van wijnbouw in wat nu Nederland is, dateren uit de middeleeuwen.

Copyright: Hadley Paul Garland (USA)

Bier en de Kleine IJstijd

Tot ongeveer 1250 was het Nederlandse klimaat mild en erg geschikt voor wijnbouw. Dat zag je met name terug in het Maasdal en Geuldal. Boven de rivieren waren er maar mondjesmaat wijngaarden te vinden. Meestal binnen een kasteel- of kloostermuur of op een wijnberg zoals in de regio Dieren. Vanaf circa 1500 verdwenen er steeds meer wijnranken, onder andere door het klimaat. Het was een paar eeuwen lang flink wat kouder en er was zelfs een Kleine IJstijd. Dat maakte het moeilijker om druiven te verbouwen. 

Een ander probleem was de groeiende concurrentie van bier. Dat werd steeds beter houdbaar door de toevoeging van hop. Ook was het voor gewone burgers en boeren goedkoper dan wijn. Toen rond 1860 Europa werd getroffen door de plaag van druifluis (phylloxera) verdween de wijnbouw bijna helemaal uit Nederland.

Copyright: Hadley Paul Garland (USA)
Productiecijfers

Wijnbouw terug in Nederland

Vanaf 1970 keerde de wijnbouw terug in Nederland. De Belg Jean Bellefroid ontdekte tijdens een onderzoek naar wijnbouw in zijn woonplaats dat er vroeger wijngaarden waren in de regio Maastricht. Hij besloot het nieuw leven in te blazen en plantte zijn eigen wijnstokken aan. Al snel kwamen er meer wijnboeren in Zuid-Limburg en Noord-Brabant.

De sector is pas echt tot bloei gekomen rond 2000. Boeren konden een speciale subsidie krijgen om over te stappen op een andere teelt, zoals wijnbouw, om hun bedrijf rendabel te houden. In die periode kwamen er ook nieuwe, schimmelresistente druivenrassen. Die zijn sinds de jaren tachtig ontwikkeld in buitenlandse onderzoekscentra. In tegenstelling tot de klassieke rassen zijn veel van deze druiven vroeger rijp, wat gunstig is voor de wijnbouw in Nederland. Intussen zijn er door heel het land wijngaarden bijgekomen, zowel kleine van 0,5 hectare tot grotere van bijna 30 hectare.

Productiecijfers
Druivenras Dornfelder

Invloed van klimaat

Door de ontwikkeling van nieuwe, iets vroeger rijpende druivenrassen is het steeds makkelijker om in heel Nederland druiven te verbouwen voor wijn. Maar klimaatverandering speelt ook een grote rol. Doordat het steeds warmer is, schuift de ‘grens’ om druiven te delen langzaamaan naar het noorden. Zo heeft Nederland nu het klimaat dat veertig jaar geleden in de Bourgogne heerste. Dat beïnvloedt ook de manier van wijn maken. Moesten wijnmakers vroeger nog suiker toevoegen om meer alcohol in de wijn te krijgen, tegenwoordig moeten ze in sommige jaren zelfs oppassen dat druiven niet te rijp worden. Meer over het klimaat in Nederland en de risico’s door extreem weer is te lezen op deze pagina.